28 mei 2024 – Wie een handicap heeft, kan in Vlaanderen gebruik maken van verschillende vormen van ondersteuning. In 2023 werden 105.744 mensen door het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) ondersteund. Dat blijkt uit de jaarcijfers die het VAPH vandaag publiceert.
Wie een handicap heeft, kan verschillende vormen van ondersteuning aanvragen bij het VAPH: van rechtstreeks toegankelijke hulp tot tegemoetkomingen voor hulpmiddelen en persoonlijke budgetten. In totaal biedt het agentschap ondersteuning aan 105.744 personen met een handicap. Het aantal mensen dat een beroep doet op VAPH-ondersteuning ging de voorbije jaren steeds in stijgende lijn.
Sterke stijging persoonsvolgende budgetten
Het VAPH stelt persoonsvolgende budgetten (PVB’s) ter beschikking voor meerderjarige personen met een handicap. Zo’n budget laat mensen met een handicap toe zelf zorg en ondersteuning te kopen. Het zorgt dus niet alleen voor ondersteuning en meer levenskwaliteit, maar ook voor meer autonomie. Eind december 2023 ondersteunde het VAPH 29.387 personen met een handicap op die manier.
Een stijging ten opzichte van de voorbije jaren: eind 2020 waren er nog 25.399 budgethouders. In drie jaar tijd stegen dit soort budgetten met 15,7 %. In 2023 werden 3017 persoonsvolgende budgetten ter beschikking gesteld.
In 2023 wachtten 17.648 personen op een (hoger) persoonsvolgend budget, vooral in prioriteitengroep 2 (7255 personen) en 3 (10.162 personen). Wie wacht, krijgt vaak al een vorm van VAPH-ondersteuning zoals rechtstreeks toegankelijke hulp en/of hulpmiddelen of aanpassingen aan de woning of wagen. Ongeveer een vierde van de wachtenden had recht op een zorgbudget voor mensen met een handicap van de Vlaamse sociale bescherming (VSB), al dan niet in combinatie met rechtstreeks toegankelijke hulp. 34 % van de wachtenden heeft al een PVB, maar vraagt een hoger budget.
Ook meer minderjarigen ondersteund
Het VAPH ondersteunt ook minderjarigen met een handicap, onder meer door het toekennen van persoonlijke-assistentiebudgetten (PAB’s), waarmee een persoonlijke assistent kan worden betaald. Eind 2023 ontvingen 2397 minderjarigen een PAB. Ook dat is een sterke stijging ten opzichte van de voorgaande jaren: eind 2020 hadden 1129 kinderen een PAB. In drie jaar tijd was er met andere woorden een ruime verdubbeling van dit soort budgetten. Net zoals bij volwassenen krijgen minderjarigen met de meest dringende noden prioriteit bij de toekenning van budgetten.
Minderjarigen worden ook ondersteund via multifunctionele centra (MFC’s). Dat zijn voorzieningen voor kinderen met een handicap tot en met 21 jaar (en uitzonderlijk tot 25 jaar). In 2023 boden 100 MFC’s – die erkend en gesubsidieerd worden door het VAPH – flexibele trajecten op maat aan 10.529 minderjarigen met een handicap. Dat is meer dan in 2022, toen er iets meer dan 9750 kinderen door een MFC werden ondersteund. De MFC’s breidden uit door het crisis- en investeringsplan voor de jeugdhulp, waarmee in 2023 100 miljoen euro extra in de jeugdhulp werd geïnvesteerd, en waarvan ook middelen geïnvesteerd worden in VAPH-voorzieningen. De stijging kan daarnaast verklaard worden doordat een aantal internaten vanuit Onderwijs in 2023 overstapten naar Welzijn en MFC’s werden. Aan de overstap naar Welzijn was ook een betere omkadering voor de betrokken internaten gekoppeld.
Laagdrempelige hulp voor 33.149 personen
Mensen met een relatief beperkte zorgvraag of een vermoeden van handicap biedt het VAPH rechtstreeks toegankelijke hulp (RTH). Dat is beperkte, laagdrempelige ondersteuning in de vorm van begeleiding, dagopvang of verblijf voor volwassenen of minderjarigen die af en toe hulp nodig hebben. Met RTH-ondersteuning kunnen mensen bijvoorbeeld kiezen voor een aantal momenten dagbesteding of verblijf om hun netwerk te ontlasten. Voor dit soort hulp hoeft geen aanvraag ingediend te worden bij het VAPH. In 2023 boden 239 aanbieders van RTH ondersteuning aan 33.149 personen: 18.122 kinderen en jongeren van 21 jaar of jonger, en 15.027 personen ouder dan 21.
Ook dit is een sterke stijging: in 2020 kregen 27.600 mensen RTH-ondersteuning.
Sinds 2019 biedt het VAPH ook globale individuele ondersteuning (GIO): een vorm van rechtstreeks toegankelijke hulp voor jonge kinderen met een (vermoeden van) handicap. Daarbij kan een begeleider meegaan in de (reguliere) kinderopvang of de klas om praktische ondersteuning te bieden en inclusie mee mogelijk te maken. In 2023 maakte dit soort hulp het verschil voor 1266 kinderen.
44.757 gebruikers van hulpmiddelen en aanpassingen
Hulpmiddelen en aanpassingen kunnen mensen met een handicap helpen om activiteiten uit te voeren. Ze kunnen de zelfstandigheid bevorderen en de zorg ondersteunen en veiliger maken. Denk bijvoorbeeld aan een trap- of tillift, een aangepaste auto of een woning met automatische deuropeners. Het VAPH geeft tegemoetkomingen voor zulke hulpmiddelen en aanpassingen. Ook voor onder meer blindengeleidehonden en pedagogische hulp bij hogere studies kunnen personen met een handicap terecht bij het VAPH. In 2023 maakten 44.757 personen gebruik van hulpmiddelen.
De goedgekeurde tegemoetkomingen voor hulpmiddelen hangen af van het aantal aanvragen. Dat bleef vrij stabiel ten opzichte van 2022, toen 45.350 mensen een tegemoetkoming kregen, en van 2021, toen dat er 45.836 waren. De beperkte daling de afgelopen 2 jaar kan onder meer verklaard worden door de bevoegdheidsoverdracht van mobiliteitshulpmiddelen naar de Vlaamse sociale bescherming. Alle gevalideerde aanvragen verkregen ook een tegemoetkoming.
Gestegen VAPH-middelen
Het beschikbare beleidskrediet van het VAPH evolueerde van 1,804 miljard euro in 2019 naar 2,405 miljard in 2023. Het bedrag steeg door de index, bijkomende VIA-middelen en het uitbreidingsbeleid.
Tussen 2020 en 2023 werden 231 miljoen euro extra middelen ingeschreven in de begroting van het VAPH. In 2022 en 2023 kwam daar samen nog eens 72,7 miljoen euro bij vanuit het Zorginversteringsplan.
Met deze middelen wil de Vlaamse Regering personen met een handicap met de meest dringende vragen perspectief bieden op een persoonsvolgend budget. In 2024 is nog eens 38,8 miljoen euro extra uitbreidingsbeleid ingeschreven.
Meer lezen over de realisaties, cijfers en verhalen van het VAPH in 2023? Het volledige jaarverslag lees je hier.