26 maart 2024 - Voor de start van elke nieuwe regeerperiode doet het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) aanbevelingen voor de volgende Vlaamse Regering. Voor het eerst doet het agentschap dat samen met de stakeholders uit haar raadgevend comité, het belangrijkste adviesorgaan van het VAPH. Samen wijzen ze op de nood aan een langetermijnvisie voor de komende jaren en de nood aan bijkomende middelen. Elk jaar stijgt het aantal aanvragen bij het VAPH immers met gemiddeld 3%. Ook dringen ze erop aan dat andere beleidsdomeinen bij een nieuwe regeerperiode een beleidsmatige én financiële ambitie uitspreken om een inclusieve samenleving mogelijk te maken. Want mensen met een handicap komen met vele beleidsdomeinen in aanraking.
Deze legislatuur werden heel wat middelen in handicap geïnvesteerd, waardoor het aantal mensen dat het VAPH ondersteunt steeg tot ruim 103.000. Vooral het aantal persoonsvolgende budgetten en het aantal persoonlijke-assistentiebudgetten stegen. Ook het aantal mensen dat gebruikmaakt van rechtstreeks toegankelijke hulp nam toe.
Tegelijk met deze stijging zag het VAPH de afgelopen jaren een verandering in het profiel van de mensen die het ondersteunt. Het aandeel mensen met een ernstig of diep verstandelijke handicap daalt, en het aandeel mensen met een licht verstandelijke handicap en/of autisme stijgt. Hun zorgnoden zijn echter niet minder hoog: steeds vaker hebben ze zware zorgnoden door andere problematieken naast handicap, zoals psychiatrische problemen en/of gedragsstoornissen, complexere medische problematieken of problemen in de thuissituatie. Voor hen is er dringend nood aan gedeelde, intersectorale zorg, aangepaste infrastructuur en gespecialiseerd personeel.
Een nieuw perspectiefplan
Deze legislatuur werd het perspectiefplan 2020 verder uitgevoerd. De doelen daarvan waren zorggarantie voor mensen met een handicap met de grootste ondersteuningsnood en ‘geïnformeerde gebruikers die genieten van vraaggestuurde zorg in een inclusieve samenleving’. Er werden heel wat stappen gezet om die doelen te verwezenlijken, zoals onder meer de invoering van de persoonsvolgende financiering, het ter beschikking stellen van zoveel mogelijk persoonsvolgende budgetten, en de uitbreiding en vernieuwing van rechtstreeks toegankelijke hulp. Omdat de samenleving intussen is gewijzigd - net als het profiel van de mensen die het VAPH en de sector ondersteunen - wat nieuwe uitdagingen met zich meebrengt, is er nood aan een nieuw perspectiefplan met een nieuwe langetermijnvisie voor de komende jaren.
Dat nieuwe perspectiefplan moet er komen om voor iedere persoon met een handicap een kwaliteitsvol leven te garanderen in een open en toegankelijke samenleving tegen eind 2040. Het VAPH en de stakeholders uit de sector formuleren alvast vijf ambities:
- Een open en toegankelijke woon- en leefomgeving creëren waarin mensen met een handicap actief participeren en kwaliteitsvol leven.
- Er moet gedeelde verantwoordelijkheid zijn met andere beleidsdomeinen en sectoren, en gedeelde intersectorale zorg waarbij de persoon met een handicap centraal staat.
- Het VAPH en zijn stakeholders moeten actieve ambassadeurs zijn om een kwaliteitsvol leven in een open en toegankelijke samenleving te realiseren.
- Extra investeringen in zorg, ondersteuning en hulpmiddelen blijven noodzakelijk.
- Er is doelregelgeving nodig naast aangepaste financieringssystemen en processen om die ambities waar te maken.
Parallel aan investeringen in de eigen sector dringen het VAPH en de stakeholders er ook op aan dat minstens de beleidsvelden Werk en Sociale Economie, Onderwijs, Wonen en Mobiliteit bij aanvang van een nieuwe regeerperiode een duidelijk beleid en financieel engagement uitspreken om mee de schouders te zetten onder die ambities.
Hoge nood aan bijkomende investeringen
Elk jaar stijgt de doelgroep die bij het VAPH kan aankloppen voor ondersteuning met gemiddeld 3%. Daarom is er een grote nood aan bijkomende investeringen. Niet alleen in de VAPH-sector, maar ook in andere sectoren. De noden van mensen met een handicap doorkruisen namelijk vele beleidsvelden – denk aan inkomen, mobiliteit, onderwijs, werk, … En alleen als alle beleidsdomeinen inspanningen leveren wordt inclusie echt mogelijk.
Het VAPH berekende welk budget de volgende regeerperiode nodig is om tegemoet te kunnen komen aan alle vragen naar ondersteuning - dus alle vragen naar persoonsvolgende budgetten, persoonlijke-assistentiebudgetten, ondersteuning door MFC’s, rechtstreeks toegankelijke hulp en hulpmiddelen - én aan alle toekomstige vragen. Daarvoor zou in totaal 1,37 miljard euro nodig zijn.
Het berekende ook welk budget nodig zou zijn om enkel te voldoen aan de wettelijke verplichtingen zoals die in de huidige regelgeving zijn opgenomen. In dat geval zouden de huidige vragen in de prioriteitengroepen voor persoonsvolgende budgetten, en de vragen naar persoonlijke-assistentiebudgetten en ondersteuning van een MFC verder toenemen, zouden persoonsvolgende budgetten enkel worden toegekend via de automatische-toekenningsgroepen en zou de rest van de middelen worden ingezet voor hulpmiddelen en de kosten van de overdracht van 19 internaten uit het buitengewoon onderwijs die in 2023 MFC’s werden. Nieuwe persoonlijke-assistentiebudgetten en ondersteuning via MFC’s zijn dan enkel mogelijk met de middelen van minderjarigen die hun budget of ondersteuning stopzetten of doorstromen naar volwassenenondersteuning. Daarvoor zou 103 miljoen euro nodig zijn.
Ten slotte berekende het VAPH ook welk budget er nodig is om de mensen met vragen in de prioriteitengroepen perspectief te geven. Het gaat dan om het toekennen van persoonsvolgende budgetten binnen de 18 maanden aan iedereen in prioriteitengroep 1 naast de automatische-toekenningsgroepen, het optrekken van de deelbudgetten in prioriteitengroep 2 tot een volledig budget en het beperken van de wachttijd in prioriteitengroep 2 tot 5 jaar, het toekennen van persoonlijke-assistentiebudgetten aan alle kinderen met de hoogste noden, het beperken van de wachttijd van de overige vragen naar persoonlijke-assistentiebudgetten tot 2 jaar, het opvangen van de dringendste vragen in MFC’s, het toekennen van tegemoetkomingen voor hulpmiddelen en het uitbreiden van de capaciteit van rechtstreeks toegankelijke hulp. Daarvoor zou de komende legislatuur een budget van 776 miljoen euro nodig zijn.
Het VAPH en zijn stakeholders wijzen er nog op dat het belangrijk is dat er een realistisch, gefaseerd groeipad wordt uitgetekend op lange termijn om die investering te realiseren. Een uitbreiding van het beschikbare budget moet immers ook een geleidelijke uitbouw garanderen van de benodigde capaciteit inzake personeel en infrastructuur, met aandacht voor onder meer de krapte op de arbeidsmarkt.